Przemyślany projekt i wprawni wykonawcy

Niezbędny jest przede wszystkim dobry projekt, który konsekwentnie realizowany będzie przez równie profesjonalną ekipę cieśli i dekarzy. Wprowadzenie zmian na etapie wykonawstwa, bez ponownej konsultacji z projektantem konstruktorem, może zaważyć na stabilności dachu. Nieumieszczenie np. w więźbie belek lub zbyt duży rozstaw krokwi przyczyni się do powstania widocznych ugięć płaszczyzny lub krawędzi dachu. Poza tym niewłaściwie dobrany kąt pochylenia połaci do rodzaju pokrycia, może mieć wpływ na szczelność dachu podczas opadów, a także wytrzymałość na dodatkowe obciążenie spowodowane zalegającym na nim ciężkim śniegiem.

W polskich warunkach klimatycznych obecnie stosuje się szerokie zakresy kąta nachylenia połaci od 2 proc. do 100 proc. spadku, tj. od 1,2°-45°, a nawet większy. Prawdą jest że, wzrost kąta nachylenia połaci dachowej, obniża wymagania dotyczące szczelności jego pokrycia. Jeśli jednak nachylenie będzie zbyt duże, np. powyżej 60°, mogą pojawić się problemy z mocowaniem. Dachówek używamy do pokrycia dachów o spadku dachu nie mniejszym niż 20°, a w zależności od deklaracji producenta część dachówek wymaga mocowania wkrętami lub spinkami. Przy najmniejszym 20°-30° nachyleniu powinno to być min. 20-25 proc. tzn. co czwarta – piąta dachówka. Wraz ze wzrostem nachylenia powyżej 45° konieczna ilość mocowanych dachówek rośnie do 100 proc. Od zawietrznej strony dach zawsze będzie bardziej narażony na zerwanie. W tym przypadku nie stosuje się pokrycia z papy. Mocne nagrzanie papy złej jakości może spowodować spływanie masy bitumicznej.

Niewysuszone, złej jakości drewno

W konstrukcji więźby zastosowanie – niedostosowanych do nośności dachu – niewłaściwych przekrojów elementów, nieodpowiedniej ilości elementów lub nieodpowiedniej klasy drewna może powodować ugięcia, a w konsekwencji nierówności na powierzchni dachu, a nawet pękanie płyt kartonowo-gipsowych, którymi zabudowano poddasza. Co więcej, bardzo trudno wyprostować raz odkształcone drewno na dachu.

Nieodpowiednie jest zwłaszcza drewno prosto z lasu, niedostatecznie wysuszone i pocięte, a nawet zagrzybione. Tak bywa kiedy chcemy kupić tańsze drewno. Na początku nie widać niedoskonałości, ale szybko przekonamy się, że drewno niewysuszone poskręca się, powodując nierówności na dachu, a na zagrzybionym pojawią się rosnące ciemne plamy.

Drewniana konstrukcja więźby – a więc bale, belki, krawędziaki, łaty i deski niewłaściwie wysuszone, z sękami, śladami zgnilizny i po owadach, a także z wieloma pęknięciami spowodowanymi niewłaściwym suszeniem – znacznie osłabia dach. Niedobrze, jeśli w przekroju drewna jest więcej niż ¼ sęków, czy też nie zostało ono okorowane, gdyż mogą tam znajdować się korniki. Grzyby i pasożyty gnieżdżące się w wilgotnej konstrukcji dachu, zniszczą ją w ciągu kilku lat. Dlatego przy zakupie drewna na więźbę dachową, warto sprawdzić klasę drewna.

Źle wysuszone drewno w gotowej więźbie dachowej w przypadku poddasza nieużytkowego wysycha nawet kilkanaście miesięcy. A jeśli poddasze zaadaptowane zostało na cele mieszkalne – znacznie dłużej. Pamiętać należy, że schnące drewno kurczy się, co może doprowadzić do rozluźnienia połączeń, a także pękania i wypaczenia drewnianych elementów dachu. W konstrukcjach chronionych przed zawilgoceniem wilgotność drewna nie powinna być większa niż 18 proc., a w przestrzeniach otwartych – 23 proc.

Więźba z drewna niewłaściwie zaimpregnowanego

Pojawieniu się kolonii grzybów oraz pasożytów niszczących drewnianą konstrukcję, sprzyja zastosowanie na dachu niewłaściwie zaimpregnowanego drewna. Ponadto zwiększa to zagrożenie pożarowe. Trudno jednak mówić o właściwym zabezpieczeniu drewnianych elementów, jeśli preparat impregnujący naniesiony został wyłącznie powierzchniowo pędzlem lub przez jednokrotny natrysk. Jeśli chcemy w ten sposób zabezpieczać drewno to powinno się kilkakrotnie powtórzyć malowanie lub natrysk. Najlepszą metodą jest zanurzenie w zbiorniku z impregnatem lub metoda próżniowo-ciśnieniowa wykonywana w specjalnych autoklawach do impregnacji. Tak przygotowane drewno jest wystarczająco nasączone impregnatem. Warto sprawdzić, czy zostało właściwie zaimpregnowane, przepiłowując jego fragment. Widać wtedy wyraźnie, jak głęboko powierzchnia jest spenetrowana przez impregnat. Niechronione drewno szybko się niszczy, a to zagraża trwałości konstrukcji. Najlepszym bez wątpienia drewnem do zastosowania na dachu jest drewno konstrukcyjne. Podstawową jego zaletą jest wilgotność mniejsza niż 15 proc., idealna równość krawędzi kantówek, pewność stabilności kształtu, brak degradacji biologicznej a przede wszystkim zdecydowanie większa wytrzymałość.

Jak nie łączyć elementów więźby

O stabilności i wytrzymałości dachu decyduje staranność przy cięciu i dopasowaniu elementów więźby dachowej oraz fachowe wykonanie. Tradycyjna metoda na wręby wymaga wiedzy i doświadczenia. Obecnie w pędzącym świecie elementy więźby łączy się często za pomocą szybkich złączy ciesielskich oraz śrub i gwoździ. Jednak źle dobrane słabe łączniki, a także nieodpowiednio wykonane nacięcia w niewłaściwych miejscach lub wykonane pod złym kątem, osłabią całość konstrukcji i mogą spowodować, że podczas silnej wichury cały dach się złoży lub zostanie zerwany przez wiatr.

Dodatkowo niedokładne spionizowanie i ustawienie względem siebie krokwi czy wiązarów spowoduje, że płaszczyzna dachu będzie nierówna, co utrudni ułożenie pokrycia. Dlatego tak ważne są wiatrownice oraz odpowiednie położenie łat lub deskowania dachu. Dodatkowym utrudnieniem w konstrukcji dachu mogą być niedoskonałości wykonania budynku w stanie surowym. Brak kątów prostych pomiędzy ścianami, pociąga konieczność dopasowywania każdego elementu z osobna. Krzywizny i niedokładności mogą zaważyć na estetyce budynku, gdyż będą widoczne w liniach okapu i elewacji, zwłaszcza przy krawędziach okien i drzwi.

Nieprzemyślane otwory w połaci dachu

Niewskazane jest przesuwanie komina w miejsce, w którym przetnie on narożną krokiew. To na niej opierają się inne elementy konstrukcji dachu. Na okna połaciowe natomiast najlepiej wybrać przestrzeń między krokwiami. Inaczej wycięcie jednej z nich wymaga „dołożenia” poprzecznych wzmocnień tzw. wymianów. Wzmocnienia wymagać mogą też najbliższe względem otworu krokwie, które przenoszą teraz większe obciążenia. Do wykonania dużej lukarny niezbędne będzie wycięcie nawet kilku krokwi. Błędem byłoby jednak niezastosowanie odpowiednich konstrukcji zastępujących przecięte elementy.

Wadliwy montaż więźby do budynku

Więźba dachu osadzona jest na ścianach nośnych, są to przede wszystkim ściany zewnętrzne, ale również niektóre ściany wewnętrzne. Krokwie dłuższe niż 6 m wymagają, dla stabilności dachu, dodatkowego podparcia, do którego wykorzystuje się właśnie wewnętrzne ściany nośne. Błędem jest podparcie więźby na lekkich ścianach działowych. Jeśli więźba dachu nie zostanie właściwie oddzielona od ścian działowych, wówczas mogą pojawić się na nich rysy i pęknięcia. Zamocowanie krokwi zbyt blisko ściany nie pozostawia miejsca na ocieplenie na styku ściana – dach. Nie wolno też zapominać, że czasem drewno użyte do konstrukcji dachu może odkształcić się pod wpływem wilgoci. Ważne jest to przy mocowaniu belek i desek poszycia, których nie należy łączyć na styk, ale pozostawić nieduże odstępy – dylatacje. Dobrze zmontowana konstrukcja więźby nie może się złożyć, ani przewrócić – jeśli podczas stawiania dachu zastosowano dodatkowe zabezpieczenia: stężenia, wymiany, jętki, słupy i ramy wewnętrzne (jeśli wielkość konstrukcji tego wymaga), a także dobrze przymocowano całą więźbę do budynku.

Zmiana pokrycia dachowego niezgodna z projektem

Jeżeli zamierzamy zmienić pokrycie dachowe na całkiem inny rodzaj, warto zapytać specjalistę konstruktora czy nasza więźba posiada wystarczającą wytrzymałość, aby unieść wybrane przez nas pokrycie. Nie zawsze jest tak, że więźba, na której była położona blacha, utrzyma obciążenia znacznie cięższej dachówki. Zaprojektowana konstrukcja dachu musi przecież utrzymać nie tylko samo pokrycie, ale przede wszystkim ciężki śnieg zalegający na dachu oraz stawić opór wiatrom napierającym na połać. Wszystko to sprawia, że wytrzymałość więźby dachowej musi być dużo większa niż ciężar pokrycia. Decydujące znaczenie ma miejsce budowy domu, determinowane warunkami atmosferycznymi, a więc natężeniem występujących tam opadów i siłą wiatru.

Wieńcząc więc dom dachem, powinniśmy prace ciesielskie i dekarskie powierzyć specjalistom, których fachowość pozwoli uniknąć błędów budowlanych. Inaczej ich naprawienie będzie możliwe wyłącznie podczas kolejnego kosztownego remontu.